Libanon

Endra lenkjer
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
الجمهوريّة البنانيّة
Al Jumhuriyah al Lubnaniyah

(norsk: Libanon, libanesisk)

Det libanesiske flagget Det libanesiske riksvåpenet
Flagg Riksvåpen
Nasjonalsong «Koullouna Lilouataan Lil Oula Lil Alam»
Motto Ukjent
Geografisk plassering av Libanon
Offisielle språk Arabisk
Hovudstad Beirut
Styresett
Republikk
Michel Aoun
Najib Mikati
Flatevidd
 – Totalt
 – Andel vatn 		 
10 400 km² (164.)
1,6 %
Folketal
 – Estimert (2017)
 – Tettleik 		 
6 229 794 (107.)
599 /km² (11.)
Sjølvstende
Frå Frankrike
22. november 1943
Nasjonaldag 22. november
BNP
 – Totalt (2015)
 – Per innbyggjar 		 
83 860 mill. USD (84.)
19 500 USD (68.)
Valuta Libanesisk pund
Tidssone UTC +2
Telefonkode +961
Toppnivådomene .lb


Libanon (arabisk لبنان, Libnān eller Lubnān, arameisk: לבנאנ), offisielt Den libanesiske republikken[nb 1] (arabisk الجمهورية اللبنانية, Al-Jumhūrīyah Al-Libnānīyah) er eit land i Vest-Asia. Det grensar til Syria i nord og aust og Israel i sør. Libanon ligg ved den kulturelle krossvegen mellom Middelhavet og det arabiske innlandet og dette har diktert den rike historia til landet og forma ein mangfaldig religiøs og etnisk kulturidentitet.[1] Trass i den vesle storleiken til landet[2] er libanesisk kultur kjend både i Midtausten og i verda, styrka av den store libanesiske diasporaen.

Dei tidlegaste arkeologiske funna etter sivilisasjon i Libanon går attende meir enn sju tusen år, før skriftleg historie.[3] Libanon var heimstaden til fønikarane, ein maritim kultur som florerte i over tusen år (ca. 1550–539 fvt.). I 64 fvt. kom regionen under Romarriket, og vart etter kvart eit av dei leiande sentera for kristendom i riket. I Libanonfjella vart klostertradisjonen kalla den maronittiske kyrkja grunnlagd. Då dei muslimske arabarane erobra regionen, held maronittane på religionen og identiteten sin. Ei ny religiøs gruppe, drusarane, oppstod òg i Libanonfjella, eit religiøst skilje som varte i mange hundreår. Under krosstoga fekk maronittane igjen kontakt med den katolske kyrkja og danna eit fellesskap med Roma. Banda dei knytte med latinarane har påverka regionen inn i moderne tid.

Regionen kom etter kvart under Det osmanske riket, eit politisk rike som eksisterte frå 1299 til 1923. Då riket kollapsa etter fyrste verdskrigen, vart dei fem provinsane som utgjer dagens Libanon gjevne til Frankrike som eit mandatområde. Franskmennene utvida grensene i Libanonfjella, som stort sett var folkesett av maronittar og drusarar, og inkluderte fleire muslimar. Libanon fekk sjølvstende i 1943, og oppretta eit unikt politisk system – «konfesjonalisme» – som er ein maktfordelingsmekanisme basert på religiøse samfunn. Bechara El Khoury (den første sjølvstendige, libanesiske presidenten), Riad El-Solh (den første libanesiske statsministeren) og Emir Majid Arslan (den første libanesiske forsvarsministeren) vert rekna som grunnleggjarane av den moderne libanesiske republikken og er nasjonalheltar for å ha gjeve landet sjølvstende. Dei franske soldatane trekte seg ut av Libanon i 1946.[4]

Libanon var fyrst eit relativt stabilt land.[5] Stabiliteten var kortlivd og enda med utbrotet av den libanesiske borgarkrigen (1975–1990) mellom ulike politiske og sekteriske partar. Delar av landet vart også utsett for utanlandsk militær okkupasjon av Syria frå 1976 til 2005 og av Israel frå 1985 til 2000. Før borgarkrigen hadde landet ein relativt roleg periode med velstand, driven av turisme, jordbruk, handel og bankverksemd.[6] På grunn av økonomisk makt og mangfald vart Libanon i glanstida kjend som «det austlege Sveits».[7] Mange turistar kom til hovudstaden, Beirut, som vart kalla «Midtaustens Paris».[8] Mot slutten av krigen vart det gjort store forsøk på å gjenoppfriske økonomien og bygge opp att den nasjonale infrastrukturen.[9]

Libanon er eit utviklingsland, rangert som nummer 92 på Human Development Index, eit av dei høgaste i den arabiske verda utanom dei oljerike landa i Persiabukta.[10] Det er vorte klassifisert som eit øvre mellominntektsland.[11] Den libanesiske likviditetskrisa, korrupsjon og andre utfordringar har ført til valutakollaps, politisk ustabilitet, varemangel, høg arbeidsløyse og fattigdom.[12] Libanon er eit av grunnleggjarlanda til Dei sameinte nasjonane og medlem av Den arabiske ligaen, Organisasjonen av alliansefrie nasjonar, Organisasjonen for islamsk samarbeid og Organisation internationale de la Francophonie.

Etymologi[endre | endre wikiteksten]

Namnet Libanon kjem frå den Fønikiske rota LBN (semittisk لبن), som tyder «kvit», og syner truleg til dei snødekte Libanonfjella.[13]

Namnet finst i forskjellige tekstar frå biblioteket i Ebla,[14] som er datert til 2000-talet fvt., nesten 70 gonger i Bibelen, og tre av tolv tavler i Gilgamesj (kanskje så tidleg som 2100 fvt.).[15]

Namnet er registrert på gammalegyptisk som Rmnn, der R stod for kanaanittisk L.[16]

Kart over Libanon

Historie[endre | endre wikiteksten]

Libanon i antikken[endre | endre wikiteksten]

Kart over Fønikia og handelsruter.

Spor på tidlege busetnader i Libanon er funnen i Byblos, som vert rekna som ein av dei eldste kontinuerleg busette byane i verda.[3] Spora er daterte til tidlegare enn 5000 fvt. Arkeologar oppdaga restar av førhistoriske hytter med knuste kalksteinsgolv, primitive våpen og gravkrukker frå fiskarsamfunn i yngre steinalder og koparalderen som levde ved kysten av Middelhavet for meir enn 7 000 år sidan.[17]

Libanon var ein del av det nordlege Kanaan, og vart så heimlandet til etterkomarane etter kanaanittane – fønikarane, eit sjøfarande folks om spreidde seg over heile Middelhavet før Kyros den store kom til makta.[18] Den mest kjende kolonien deira var Kartago i dagens Tunisia og Cádiz i dagens Spania. Fønikarane er mest kjend for å mellom anna ha funne opp alfabetet. Etter to hundre år under persisk styre, gjekk den makedonske herskaren Aleksander den store til åtak og brende Tyr, den viktigaste fønikiske byen. Gjennom åra fram til nyare tid, har landet vore ein del av ei rekkje etterfølgjande rike, blant dei Det egyptiske riket, persarane, Assyria, hellenarane, Romarriket, Armenia, Austromarriket, arabarane (umayyadane, abbasidane, fatimidane), Det store seldsjukkarriket, mamelukkane, krossfararstaten grevskapet Tripoli grunnlagd av Raymond IV av Toulouse som dekte det meste av dagens Libanon, og Det osmanske riket.

Maronittar, drusarar og krosstoga[endre | endre wikiteksten]

Fallet til Tripoli til dei egyptiske mamelukkane og øydelegginga av krossfararstaten, grevskapet Tripoli, 1289

Regionen som i dag er Libanon, vart i lag med Syria og mykje av Anatolia, eit stort senter for kristendom i Romarriket då religionen i tidlege år spreidde seg. Seint på 300- og tidleg på 400-talet, oppretta ein eremitt kalla Maron ein klostertradisjon, som fokuserte på monoteisme og askese, nær den syriske fjellkjeda Libanonfjella. Munkane som følgde Maron spreidde læra hans blant syrarane i regionen. Desse kristne vart kjende som maronittar og flytta opp i fjella for å unngå religiøs forfølging av dei romerske styresmaktene.[19]

På 600-talet erobra arabarane Syria og oppretta eit nytt regime som erstatta bysantinarane. Sjølv om islam og arabisk språk no var offisielle i det nye regimet, tok det tid før folkesetnaden i området konverterte frå kristendom og syrisk språk. Det maronittiske samfunnet heldt særleg fast på trua og tradisjonane sine og klarte å halde på eit sjølvstyre trass i mange forskjellige herskarar i Syria.

På 1000-talet dukka den drusiske trua opp frå ei grein av sjiaislam. Den nye trua fekk følgjarar i den sørlege delen av Libanonfjella. Dei nordlege områda av Libanonfjella vart styrt av føydale drusar-familiar til tidleg på 1300-talet då styret deira enda med mamelukkinvasjonen. Den maronittiske folkesetnaden auka gradvis i dei nordlege Libanonfjella og drusarane heldt seg i dei sørlege Libanonfjella fram til moderne tid. Sør for den noverande Libanon- (Jabal Amel), Baalbek- og Bekaadalen styrte føydale sjiafamiliar under mamelukkane og Det osmanske riket. Dei store byane ved kysten, Akko, Beirut og andre, vart direkte styrte av den muslimske kalifen og folket her vart meir eller mindre fullstendig absorbert av den arabiske kulturen.

Etter det romerske/kristne Anatolia fall til muslimske tyrkarar, bad bysantinarane paven i Roma om støtte på 1000-talet. Resultatet vart ei rekkje krigar kalla krosstoga starta av frankarane i Vest-Europa for å vinne attende dei tidlegare bysantinske, kristne områda i det austlege Middelhavsområdet, særleg Syria og Palestina (Levanten). Det første krosstoget førte til opprettinga av kongedømet Jerusalem og grevskapet Tripoli som romersk-katolske statar langs kysten.[20] Desse krossfararstatane gjorde eit varig inntrykk på regionen, sjølv om dei berre hadde avgrensa kontroll, og regionen fall attende til full muslimsk kontroll etter to hundreår, då mamelukkane erobra regionen.

Ein av dei mest varige effektane av krosstoga i regionen var kontakten mellom frankarane (franskmennene) og maronittane. I motsetnad til dei fleste andre kristne samfunn i det austlege Middelhavet, som svor truskap til Konstantinopel eller andre lokale patriarkar, svor maronittane truskap til paven i Roma. Slik sett rekna frankarane dei som romersk-katolske brør. Dette førte til støtte for maronittane frå Frankrike og Italia, sjølv etter krossfararstatane fall i regionen.

Osmansk Libanon og Det franske mandatet[endre | endre wikiteksten]

Fakhreddine II-palasset, 1600-talet
Kart frå 1862 teikna av den franske styrken til Beaufort d'Hautpoul,[21] seinare nytta som mal for grensene til Stor-Libanon i 1920.[22]

I denne perioden var det noverande Libanon delt inn i fleire provinsar. Dei nordlege og sørlege Libanonfjella, Tripoli, Baalbek og Beqaadalen og Jabal Amel. I dei Sørlege Libanonfjella i 1590, vart Fakhr-al-Din II etterfølgjaren til Korkmaz. Han tok raskt makta som den viktigaste prinsen til drusarane i Shouf-området i Libanonfjella. Til slutt vart Fakhr-al-Din II utpeikt som sanjakbey (leiar) over fleire osmanske underprovinsar, med ansvar for å samle inn skattar. Han strekte kontrollen sin over eit stort område av Libanonfjella og kystområda, og bygde eit fort så langt inn i landet som ved Palmyra.[23] Denne utvidinga av maktområde vart etter kvart for mykje for den osmanske sultanen Murad IV, som sende ein styrke for å ta Fakhr til fange i 1633. Han vart ført til Istanbul, og sat i fengsel der i to år og så avretta i lag med ein av sønene sine i april 1635.[24] Overlevande medlemmar av familien til Fakhr al-Din, styrte så over eit mindre område under tettare osmansk kontroll fram til slutten av 1600-talet.

Då den siste Maan-emiren døydde, styrte forskjellige medlemmar av Shihab-familien over Libanonfjella fram til 1830. Kring 10 000 kristne vart drepne av drusarane i ein indre strid i området i 1860.[25] Kort tid etter dette vart emiratet Libanonfjella som varte kring 400 år, erstatta av Libanonfjella mutasarrifat, som eit resultat av ein europeisk-osmansk avtale kalla Règlement Organique. Baalbek og Beqaadalen og Jabal Amel vart styrt periodisk av forskjellige føydale sjiafamiliar, særleg Al Ali Alsagheer i Jabal Amel som hadde makta her fram til 1865 då osmanarane tok direkte kontroll over styret av regionen.

I 1920, etter den fyrste verdskrigen, vart området som var mutasarrifat, og nokre av dei kringliggande områda som hovudsakleg var sjia- og sunnimuslimske, vart ein del av staten Stor-Libanon under Det franske mandatet i Syria og Libanon. Tidleg i 1920, vart libanesisk territorium gjort krav på som ein del av Det arabiske kongedømet Syria, men etter kort tid førte den fransk-syriske krigen til arabisk nederlag og kapituleringa til hashemittane. Mot slutten av krigen hadde svolt teke livet av kring 100 000 menneske i Beirut og Libanonfjella, kring 30% av den totale folkesetnaden.[26]

Romerske bad i Serailåsen i Beirut.

Den 1. september 1920, oppretta Frankrike på ny Stor-Libanon etter at moutasarrifiya-styret fjerna fleire regionar som høyrte til fyrstedømet Libanon og gav dei til Syria.[27] Libanon var eit stort sett kristent land (hovudsakleg maronittisk territorium med somme gresk-ortodokse enklavar) men omfatta òg område med mange muslimar (inkludert drusarar).[treng kjelde] Den 1. september 1926, danna Frankrike Den libanesiske republikken. Ei grunnlov vart vedteke den 25. mai 1926 og ein demokratisk republikk vart oppretta med ei parlamentarisk styreform.

Sjølvstende[endre | endre wikiteksten]

Martyrplassen i Beirut under feiringa av at franskmennene hadde sett den libanesiske regjeringa fri frå Rashayya fengsel den 22. november 1943.

Libanon fekk sjølvstende i 1943, medan Frankrike var okkupert av Tyskland.[28] General Henri Dentz, ein høgkommisær for Vichy-Frankrike for Syria og Libanon, spelte ei stor rolle i sjølvstendet til nasjonen. Vichy-styresmaktene tillet i 1941 å la Tyskland flytte luftfartøy og forsyningar gjennom Syria til Irak, der dei vart nytta mot britiske styrkar. Storbritannia, som frykta at Nazi-Tyskland skulle få full kontroll over Libanon og Syria ved å legge press på den svake Vichy-regjeringa, sende hæren sin inn i Syria og Libanon.[treng kjelde]

Etter at kampane enda i Libanon, vitja general Charles de Gaulle området. Under politisk press både innanfor og utanfor Libanon, anerkjende de Gaulle sjølvstendet til Libanon. Den 26. november 1941 annonserte general Georges Catroux at Libanon skulle verte sjølvstendig under styret til regjeringa til Det frie Frankrike. Det vart heldt val i 1943 og den 8. november 1943 avskaffa den nye libanesisk regjeringa einsidig mandatet. Franskmennene reagerte med å kaste den nye regjeringa i fengsel. Etter internasjonalt press, sleppte franskmennene regjeringa ut den 22. november 1943 og anerkjende sjølvstendet til Libanon.

Dei allierte heldt regionen under kontroll fram til slutten av andre verdskrigen. Dei siste franske soldatane trekte seg ut i 1946. Den uskrivne nasjonalpakta til Libanon frå 1943 krev at presidenten er maronittisk kristen, at den parlamentariske leiaren er sjiamuslim, statsministeren er sunnimuslim og visepresidentane er gresk-ortodokse.[29]

Den libanesiske historia sidan sjølvstende har vore markert av periodevis politisk stabilitet og opprør, med velstand innimellom bygd på stillinga til Beirut som eit regionssenter for økonomi og handel.[30]

I mai 1948 støtta Libanon dei arabiske nabolanda i ein krig mot Israel. Somme irregulære styrkar kryssa grensa og kjempa i nokre småtrefningar mot Israel, men det var utan støtte frå dei libanesiske styresmaktene, og libanesisk soldatar invaderte ikkje offisielt.[31] Libanon gjekk med på å støtte styrkane med artillerield, pansra kjøretøy, frivillige og logistisk støtte.[32] 5–6. juni 1948 erobra den libanesiske hæren – leia av den dåverande forsvarsministeren emir Majid Arslan – Al-Malkiyya. Dette var den einaste suksessen Libanon hadde i krigen.[33]

100 000 palestinarar flykta til Libanon på grunn av krigen. Israel gav dei ikkje løyve til å kome attende etter våpenkvilen.[34] I dag er framleis meir enn 400 000 flyktningar i Libanon, omkring halvparten i leirar.[35]

I 1958, under dei siste månadane av perioden til president Camille Chamoun, braut det ut eit opprør, sett i gang av libanesiske muslimar som ønskte å gjere Libanon ein medlem av Den sameinte arabiske republikken. Chamoun bad om assistanse og 5 000 United States Marines vart etter kort tid sett ut i Beirut den 15. juli. Etter krisa, vart det danna ei ny regjering, leia av den populære, tidlegare generalen Fuad Chehab.

Med nederlaget til PLO i Jordan, flytta mange palestinske militante til Libanon, og forsterka den væpna striden mot Israel. Flyttinga av palestinske basar førte òg til auka sekterisk spaning mellom palestinarar og maronittar og andre libanesiske grupper.

Borgarkrig og okkupasjon[endre | endre wikiteksten]

For meir om dette emnet, sjå den libanesiske borgarkrigen.
Den grøne linja som skilde Vest- og Aust-Beirut i 1982.

I 1975, etter aukande sekterisk spaning, braut det ut full borgarkrig i Libanon. Den libanesiske borgarkrigen sette ein koalisjon av kristne grupper mot ein felles styrke av PLO, venstrevendte drusarar og muslimske militsar. I juni 1976 sende Syria sine eigne styrkar inn i landet, tilsynelatande for å opprette fred. I oktober 1976 gjekk Den arabiske ligaen med på å opprette ein hovudsakleg syrisk arabisk avskrekkingsstyrke, som fekk ansvaret for å skape fred.[36]

I 1982 førte PLO-åtak frå Libanon mot Israel til ein israelsk invasjon. Ein multinasjonal styrke av amerikanske, franske og italienske kontingentar (og ein britisk kontingent frå 1983) vart sende til Beirut etter at israelarane kringsette byen, for å oversjå evakueringa av PLO. PLO vendte attende i september 1982 etter mordet på Bashir Gemayel og under kampane som følgde, vart det utført fleire massakrar, som i Damour,[37] i Sabra og Shatila,[38] og i fleire flyktningleirar.[39] Den multinasjonal styrken vart trekte attende våren 1984, etter eit særs kraftig bombeåtak året før.

I følgje eit videoband som Osama Bin Laden sende ut i 2004, var det bilete av bombinga av Libanon som overtydde han om å angripe USA den 11. september 2001.[40]

I september 1988 mislukkast parlamentet å velje ein etterfølgjar til president Gemayel som følgje av skilnader mellom dei kristne, muslimane og syrarane. Møtet til Den arabiske ligaen i mai 1989 førte til skipinga av ein saudiarabisk-marokkansk-algerisk komité for å løyse krisa. Den 16. september 1989 kom komiteen med ein fredsplan som vart akseptert av alle partar. Det vart oppretta våpenkvile, hamnene og flyplassane vart opna på ny og flyktningar byrja å kome attende.[36]

Den same månaden gjekk det libanesiske parlamentet med på Taif-avtalen, som omfatta tidspunkt for syrisk tilbaketrekking frå Libanon og ein formel for å endre det konfesjonelle politiske systemet.[36] Krigen enda i 1990 etter seksten år med store tap av menneskeliv og verdiar, medan økonomien til landet var fullstendig øydelagd. Det er estimert at 150 000 menneske mista livet og at 200 000 vart skadde.[41] Kring 900 000 menneske, ein femtedel av folkesetnaden før krigen, vart flytta frå heimane sine.[42] Delar av Libanon låg att i ruinar.[43] Taif-avtalen er framleis ikkje fullstendig implementert og det politiske systemet i Libanon er framleis delt langs sekteriske linjer.

Etter 2000[endre | endre wikiteksten]

Demonstrantar ber dei syriske styrkane trekke seg attende.

Den indre politiske situasjonen i Libanon endra seg stort tidleg i 2000-åra. Etter at israelarane trekte seg ut av det sørlege Libanon og Hafez Al-Assad døydde i Syria 2000, møtte det syriske militæret i Libanon kritikk og motstand frå den libanesisk folkesetnaden.[44]

Den 14. februar 2005 vart den tidlegare statsministeren Rafik Hariri myrda av ei bilbombe.[45] Leiarane i 14. mars-alliansen skulda Syria for åtaket,[46] medan 8. mars-alliansen og syriske leiarar hevda Mossad stod bak attentatet.[47] Hariri-attentatet markerte byrjinga på ei rekkje attentat, som førte til at fleire framståande libanesarar vart myrda.[nb 2]

Attentatet førte til sederrevolusjonen, ei rekkje demonstrasjonar som kravde at syriske soldatar skulle trekkje seg ut av Libanon og at det skulle opprettast ein internasjonal kommisjon for å etterforske attentata. Under press frå Vesten byrja Syria tilbaketrekkinga,[48] og den 26. april 2005 hadde alle dei syriske soldatane drege attende til Syria.[49][50]

Resolusjon 1595 i Tryggingsrådet til SN bad om ei etterforsking av attentata.[51] SN sin internasjonale sjølvstendige undersøkingskommisjon publiserte det dei hadde funne den 20. oktober 2005 i Mehlis-rapporten, som indikerte at attentatet var organisert av syriske og libanesiske etterretningstenester.[52][53][54]

Den 12. juli 2006 sette Hizbollah i gang ei rekkje rakettåtak og raid mot israelske territorium, der dei tok livet av tre israelske soldatar og tok to til fange.[55] Israel svarte med flyåtak og artillerield mot mål i Libanon, og ein bakkeinvasjon av Sør-Libanon, som førte til Libanonkrigen i 2006. Konflikten enda offisielt med SN-resolusjon 1701 den 14. august 2006, som gav ordre om våpenkvile.[56] 1 191 libanesarar[57] og 160 israelarar[58] mista livet i konflikten. Dei sørlege forstadane til Beirut fekk store skadar i dei israelske flyåtaka, der den militære infrastrukturen til Hizbollah låg godt innimellom den sivile folkesetnaden.[59]

Ustabilitet og påverknad frå krigen i Syria[endre | endre wikiteksten]

I 2007 vart flyktningleiren Nahr al-Bared senter for Libanonkonflikten i 2007 mellom den libanesiske hæren og Fatah al-Islam. Minst 169 soldatar, 287 opprørarar og 47 sivile mista livet i kampane. Det gjekk lang tid å få midlar til å bygge opp att området.[60]

Syriske flyktningar i Libanon.

Mellom 2006 og 2008 kravde ei rekkje demonstrasjonar leia av grupper som var mot den pro-vestlege statsministeren Fouad Siniora at det vart oppretta ei nasjonal samlingsregjering, der opposisjonsgruppene, som hovudsakleg var sjiaer, skulle ha vetomakt. Då presidentperioden til Émile Lahoud enda i oktober 2007, nekta opposisjonen å stemme for ein etterfølgjar med mindre ein fekk ei maktfordeling, og Libanon vart slik utan president.

Hizbollah- og Amal-styrkar, som var tent av erklæringa frå regjeringa om at kommunikasjonsnettverket til Hizbollah var ulovleg, tok kontroll over det vestlege Beirut den 9. mai 2008,[61] og dette førte til konflikten i Libanon i 2008.[62] Dei libanesiske styresmaktene fordømde valdshandlingane som eit kuppforsøk.[63] Minst 62 menneske omkom i kampane mellom den pro-statlege og opposisjonelle militsen.[64] Den 21. mai 2008 enda signeringa av Doha-avtalen kampane.[61][64] Som ein del av avtalen, som enda den 18 månader lange politiske lamminga,[65] vart Michel Suleiman president og ei nasjonal samlingsregjering vart oppretta, som gav vetorett til opposisjonen.[61] Avtalen var ein siger for opposisjonen, sidan styresmaktene måtte gje etter alle krava sine.[64]

Tidleg i januar 2011 kollapsa den nasjonale samlingsregjeringa på grunn av aukande spaning frå Det spesielle tribunalet for Libanon, som var venta å tiltale Hizbollah-medlemmar for attentatet på Hariri.[66] Parlamentet valde Najib Mikati, kandidaten for den Hizbollah-leia 8. mars-alliansen, som statsminister i Libanon, og gav han ansvaret for å opprette ei ny regjering.[67] Hizbollah-leiaren Hassan Nasrallah insisterte på at det var Israel som var ansvarleg for attentatet på Hariri.[68] Ein rapport som vart lekka til avisa Al-Akhbar i november 2010 sa at Hizbollah hadde planar om å ta over landet om Spesialtribunalet tiltalte medlemmane deira for attentatet.[69][70]

I 2012 truga den syriske borgarkrigen å gli over i Libanon, og det kom til fleire kampar mellom sunnimuslimar og alawittar i Tripoli.[71] Ifølgje UNHCR auka talet på syriske flyktningar i Libanon frå rundt 250 000 tidleg i 2013 til 1 000 000 seint i 2014.[72] Etter kvart som talet på syriske flyktningar auka, frykta Libanesisk forsvarsparti, Kataeb-partiet og Den frie patriotiske rørsla at det sekteriske, politiske systemet i landet kunne verte underminert.[73]

Den 27. desember 2013 vart finansminister Mohamad Chatah, ein støttespelar for den tidlegare statsministeren Saad Hariri, drepen i lag med sju andre av ei bilbombe i sentrum av Beirut.[74][75]62-åringen var då på veg til eit møte med 14. mars-koalisjonen i heimen til Hariri.[75]

Demonstrasjonar i Libanon etter drapet på tidlegare statsminister Rafik Hariri den 14. februar 2005

Krisa i 2019–2021[endre | endre wikiteksten]

17. oktober 2019 braut den fyrste av ei rekkje store folkelege demonstrasjonar ut.[76][77][78] Dei vart i utgangspunktet utløyste av planlagde avgifter på bensin, tobakk og nettelefonsamtalar som WhatsApp,[79][80][81] men utvida seg raskt til ei landsdekkande fordømming av sekterisk styre,[82] ein stilleståande økonomi og likviditetskrise, arbeidsløyse, utbreidd korrupsjon i offentleg sektor,[82] lovgjeving (som hemmeleghald i banksektoren) som mange meinte skjerma den herskande klassen frå ansvar[83][84] og svikt frå regjeringa med å levere grunnleggjande tenester som straum, vatn og sanitæranlegg.[85]

Kvinnelege demonstrantar dannar ei line mellom opprørspoliti og demonstrantar i Riad el Solh i Beirut; 19. november 2019

Som følgje av protestane gjekk Libanon inn i ei politisk krise. Statsminister Saad Hariri gjekk av, og tok opp demonstrantane sitt krav om ei regjering av sjølvstendige spesialistar.[86] Andre politikarar ein protesterte mot vart verande i stillingane sine. 19. desember 2019 vart den tidlegare utdanningsministeren Hassan Diab utnemnd til ny statsminister.[87] Protestar og sivil ulydnad har sidan halde fram,[88][89][90] og Libanon gjekk gjennom si verste økonomiske krise på fleire tiår.[91][92]'

4. august 2020 var det ein veldig eksplosjon ved hamna i Beirut som øydela kringliggjande område og drap over 200 menneske, medan tusentals vart skadde. Årsaka til eksplosjonen viste seg å vera 2750 tonn ammoniumnitrat som var vorte uforsvarleg lagra, og hadde teke fyr.[93] Protestar følgde få dagar etter hendingar, og førte til at Hassan Diab og regjeringa hans gjekk av 10. august 2020, men likevel fortsette i stillinga som ei mellombels regjering.[94]

11. mars 2021 åtvara den mellombelse energiministeren Raymond Ghajar om at Libanon var truga med «totalt mørke» i slutten av mars om ein ikkje sikra middel til å kjøpa drivstoff til kraftstasjonane.[95] I august 2021 drap ein stor drivstoffeksplosjon i Nord-Libanon 28 menneske.[96] I september vart det skipa ei ny regjering leia av den tidlegare statsministeren Najib Mikati.[97] 9. oktober 2021 mista heile landet straumen i eit døgn etter at dei to største kraftverka stoppa på grunn av valuta- og drivstoffmangel.[98] Nokre dagar seinare førte sekterisk vald i Beirut til at fleire menneske døydde i dei mest døydelege samanstøyta i landet sidan 2008.[99] I januar 2022 rapporterte BBC News at krisa i Libanon hadde forverra seg, ved ar verdien på libanesisk pund hadde stupt og det planlagde valet var vorte utsett på ubestemt tid.[100]

Geografi[endre | endre wikiteksten]

For meir om dette emnet, sjå libanesisk geografi.
Kadishadalen
Libanon frå rommet. Dei vestlege og austlege fjellkjedene er snødekte.

Libanon ligg i Vest-Asia mellom 33° og 35° N og lengdegradene 35° og 37° E.

Landet har eit areal på 10 452 km² der 10 230 km² er landområde. Libanon har ei 225 km lang kystlinje mot Middelhavet i vest, ei 375 km lang grense mot Syria i nord og aust og ei 79 km lang grense mot Israel i sør.[101] Grensa mot dei israelskokkuperte Golanhøgdene er omstridd av Libanon i eit lite område kalla Shebaa-gardane.[102]

Libanon er delt inn i fire fysiografiske regionar: Kystsletta, Libanonfjella, Bekaadalen og Anti-Libanonfjella.

Den smale og diskontinuerlege kystsletta strekkjer seg frå den syriske grensa i nord, der ho er vid i form av Akkar-sletta til Ras al-Naqoura ved grensa til Israel i sør. Den frodige kystsletta er danna av marine sediment og elveavsetningar med sandete bukter og klippete strender.

Libanonfjella stig bratt opp, parallelt til middelhavskysten og dannar ein rygg av kalkstein og sandstein som går gjennom heile landet på langs. Breidda til fjella varierer frå 10 km til 56 km og er innskoren av djupe, smale kløfter. Det høgaste punktet i Libanonfjella er Qurnat as Sawda' på 3088 moh. i Nord-Libanon og heller gradvis sørover til Sannine med ei høgd på 2695 moh. Bekaadalen ligg mellom Libanonfjella i vest og Anti-Libanonfjella i aust og er ein del av Riftdalen. Dalen er 180 km lang og 10 til 26 km brei og det rike jordsmonnet er danna av elveavsetningar. Anti-Libanonfjella går parallelt til Libanonfjella og det høgaste fjellet er Hermon på 2814 moh.[101]

Fjella i Libanon vert drenert av fleire delvis tørrlagde elvar, mellom anna den 145 km lange Leontes som spring ut i Bekaadalen vest for Baalbek og munnar ut i Middelhavet nord for Tyr.[101] Libanon har i alt 16 elvar og ingen av dei er farbare. 13 av elvane spring ut på vestsida av Libanonfjella, og renn gjennom bratte kløfter og ut i Middelhavet. Dei andre tre spring ut i Bekaadalen.[103]

Klima[endre | endre wikiteksten]

Libanon er eit av dei våtaste områda i Midtausten, stort sett på grunn av fjellområda, som har høgder opp til 2500 m. Fjella har som regel nok snø til å drive skiaktivitetar, og kan få frost sjølv om sommaren. Sjølv høgdene nær kysten kan få snø om vinteren, i gjennomsnitt fem til ti dagar i året, og nedbørsnormalen er om lag 1000 mm i løpet av eit år. Sjølve kysten har middelhavsklima, og er verna frå den asiatiske kulden av fjella i aust. Her har ein nesten aldri frost om vinteren. Somrane har forholdsvis høg luftfukt, men temperaturen går som regel ikkje over 32 °C. Beirut har ein årleg nedbørsnormal på 893 mm, men berre 8 av desse kjem i månadane juni til september.

Natur[endre | endre wikiteksten]

Libanesisk seder er nasjonalemblemet til Libanon.

I antikken var Libanon dekt av store skogar av libanonseder, nasjonalemblemet til landet.[104] Skogane dekkjer 13,4 % av det libanesiske området;[105] og er under konstant trugsel av skogbrannar på grunn av dei lange, tørre somrane.[106]

På grunn av langvarig hogst, er det berre få gamle sedertre att, i lommer av skogar i Libanon, men det pågår no eit prosjekt for å bevare og fornye skogane. Libanesarane har lagt vekt på naturleg fornying i staden for aktiv planting, for å skape dei rette tilhøva for spiring og vekst. Den libanesiske staten har oppretta fleire naturreservat som inneheld seder, mellom anna Shouf biosfærereservat, Jaj sederreservat, Tannourine-reservatet, Ammouaa- og Karm Shbat-reservatet i Akkar-distriktet, og skogane i Guds seder nær Bsharri.[107][108][109]

I 2010 starta miljøvernsdepartementet ein 10-årsplan for å auke områda med nasjonalskog med 20 %, som tilsvarar å plante to millionar nye tre kvart år.[110] Planen, som vart finansiert av Det amerikanske byrået for internasjonal utvikling (USAID), og sett i gang av det amerikanske U.S. Forest Service (USFS), via Lebanon Reforestation Initiative (LRI), vart starta i 2011 ved å plante seder, furu, ville mandeltre, einer, gran og eik og andre tre i ti regionar kring i Libanon.[110]

Staten og politikk[endre | endre wikiteksten]

Parlamentsbygningen ved Place de l'Étoile.
Ein av mange demonstrasjonar i Beirut.

Libanon er eit parlamentarisk demokrati, som baserer seg på eit spesielt system kalla konfesjonalisme.[111] Dette systemet er meint å hindre sekteriske konfliktar og prøver å representere den demografiske fordelinga til 18 anerkjende religiøse grupper i regjeringa.[112][113] Dei høgaste embeta er reservert medlemmar av spesifikke religiøse grupper. Presidenten må til dømes vere ein maronittisk kristen, statsministeren ein sunnimuslim, parlamentarisk leiar ein sjiamuslim, visestatsministeren og viseleiaren i parlamentet austleg ortodoks.[114][115]

Fram til 1975 rekna Freedom House Libanon som berre eit av to politiske frie land (i lag med Israel) i Midtausten og Nord-Afrika.[116] Landet mista denne statusen då borgarkrigen braut ut, og har aldri fått denne statusen attende. Libanon vart rekna som «delvis fritt» i 2013.[116]

Fram til 2005 var det forbode for palestinarar å arbeide i over 70 yrke, fordi dei ikkje hadde libanesisk borgarskap, men dette vart seinare redusert til kring 20 i 2007 etter ei liberalisering.[34] I 2010 fekk palestinarane same rettane til arbeid som andre utlendingar i landet.[117]

Den nasjonale lovgjevingsmakta til Libanon er det eittkamra Det libanesiske parlamentet. Dei 128 setene er delt likt mellom kristne og muslimar, forholdsmessig mellom 18 forskjellige religiøse grupper og mellom dei 26 regionane.[118] Før 1990 var forholdet 6:5 i favør dei kristne, men Taif-avtalen, som enda borgarkrigen 1975-1990, justerte forholdet slik at det vart likt mellom dei ro religionane.[114] Parlamentet vert vald for fire om gangen i ei folkerøysting.[119]

Den utøvande makta består av presidenten, som er statsleiar, og statsministeren, som leiar regjeringa. Parlamentet vel ein leiar for seksårsperiode, som ikkje kan fornyast, ved hjelp av to-tredjedels fleirtal. Presidenten peikar ut statsministeren,[120] etter rådføring med parlamentet. Presidenten og statsministeren dannar Kabinettet, som òg må følgje ei sekterisk fordeling.

Rettsvesen[endre | endre wikiteksten]

Det er 17 offisielle religionar i Libanon, kvar med sine eigne familielover og religiøse domstolar.

Det libanesisk rettssystemet er basert på det franske systemet og er ein sivilrett, med unntak for saker som gjeld personleg status (arv, ekteskap, skilsmiss osv.), som vert handsama av lover spesifikke for kvart sekteriske samfunn. Til dømes er dei islamske lovene for personleg status inspirert av sjarialovene.[121] For muslimar omfattar desse domstolane saker om ekteskap, skilsmisse, foreldrerett, arv og testamente. Katolikkar kan i tillegg anke føre den Den romerske rotaen.[122] Landet nyttar dødsstraff for somme lovbrot.[121]

Utanriks[endre | endre wikiteksten]

Libanon inngjekk forhandlingar om ein assosieringsavtale med EU seint i 2001, og begge sider godtok avtalen i januar 2002. Det er ein del av EU sitt Europeisk naboskapspolitikk (ENP), som har som mål å føre EU nærare nabolanda.

Libanon har òg ein bilateral handelsavtale med mange arabiske statar og arbeider mot å verte teken opp i Verdas handelsorganisasjon.

Libanon har gode forhold med meir eller mindre alle dei andre arabiske landa (trass i historiske stridar med Libya, palestinarane, Syria og Irak) og var vertskap for toppmøtet i Den arabiske ligaen i mars 2002 for første gongen på meir enn 35 år. Libanon er medlem av Francophone-landa og var vertskap for toppmøtet i Francophone i oktober 2002 i tillegg til Jeux de la Francophonie i 2009.

Forsvaret[endre | endre wikiteksten]

Soldatar i den libanesiske hæren, 2009

Det libanesiske forsvaret (LAF) has 72 000 aktive militære,[123] inkludert 1 100 i luftforsvaret og 1 000 i marinen.[124]

Hovudføremålet til det libanesiske forsvaret er å forsvare Libanon og borgarane mot ytre fiendar, oppretthalde indre stabilitet og tryggleik, konfrontere trugslar mot dei vitale interessene til landet, delta i sosiale utviklingsaktivitetar og føreta støtteoperasjonar i samråd med offentlege og humanitære institusjonar.[125]

Libanon mottar mykje militær støtte frå utlandet.[126] Med 400 millionar dollar sidan 2005, er landet den nest største mottakaren av amerikansk militærstøtte per innbyggjarar etter Israel.[127]

Guvernement og distrikt[endre | endre wikiteksten]

For meir om dette emnet, sjå guvernement i Libanon, distrikt i Libanon og kommunar i Libanon.

Libanon er delt inn i seks guvernement (mohaafazaat, arabisk محافظات — eintal mohafazah, arabisk محافظة) som er vidare delt inn i 25 distrikt (aqdya—eintal: qadaa).[128] Distrikta er igjen delt inn i fleire kommunar, som dekkjer ei gruppe byar eller landsbyar. Guvernementa og distrikta i dei er: Mal:Libanon kart

Økonomi[endre | endre wikiteksten]

Grafisk skildring av eksportvarene til Libanon.

Økonomien til Libanon følgjer laissez-faire-modellen.[129] Det meste av økonomien er dollarisert, og landet har ingen restriksjonar på overføring av kapital over landegrensene.[129] Dei libanesiske styresmaktene blandar seg minimalt inn i utanlandsk handel.[129]

Den libanesisk økonomien voks med 8,5% i 2008 og 9 % i 2009[130] trass i ein global nedgang.[131] Reel BNP-vekst er estimert å ha blitt redusert frå 7,5 % i 2010 til 1,5 % i 2011, med ein nominell BNP estimert til 41,5 mrd. dollar i 2011.[129]

Libanon har særs høg statsgjeld[129] og i 2010 var statsgjelda 150,7 % av BNP, den 14. høgaste i verda som prosent av BNP.[119]

Den urbane folkesetnaden i Libanon er kjend for handelsføretaka sine.[132] Utvandringa har gjeve libanesiske «handelsnettverk» verda over.[133] Remissar frå libanesarar utanlands er totalt 8,2 mrd. dollar[134] og står for ein femtedel av økonomien til landet.[135] Libanon har den største delen av fagarbeidarar blant dei arabiske statane.[136]

Jordbrukssektoren sysselset 12 % av den totale arbeidsstyrken i Libanon.[137] Jordbruk medverka til 5,9 % av BNPet til landet i 2011.[138] Forholdet dyrkbar mark i Libanon er det høgaste i Den arabiske verda.[139] Dei største landbruksvarene er eple, fersken, appelsinar og sitronar.[6]

Varemarknaden i Libanon omfattar stor gullmyntproduksjon, men i følgje standarden til International Air Transport Association (IATA), må dei deklarerast før dei kan eksporterast til utlandet.[140]

I nyare tid har ein oppdaga olje både på land og under havbotnen mellom Libanon, Kypros, Israel og Egypt, og det er samtalar mellom Kypros og Egypt om å kome til ei semje for å få utnytta desse ressursane. Havbotnen mellom Libanon og Kypros trur ein har store mengder råolje og naturgass.[141]

Industrien i Libanon er stort sett avgrensa til små føretak som monterer og pakkar importerte delar. I 2004 sysselsette industrien den nest største arbeidsstyrken i Libanon, 26 % av den samle arbeidsstyrken,[137] og medverkar med 21 % av BNP.[6]

Nesten 65% av den libanesiske arbeidsstyrken er tilsett i tenestesektoren.[137] Denne sektoren medverkar med kring 67,3 % av BNP.[6] Avhengnad av turisme og banksektoren gjer at økonomien er sårbar for politisk ustabilitet.[142]

Turisme[endre | endre wikiteksten]

Baalbek, tempelet til Jupiter

Turistindustrien utgjer kring 10 % av BNP.[143] Libanon tiltrekte seg kring 1 333 000 turistar i 2008, og var rangert på 79. plass av 191 land.[144] I 2009 rangerte New York Times Beirut øvst på lista si over destinasjonar med unikt natteliv og gjestfridom.[145] I 2009 vitja over 1,8 mill. turistar Libanon, ein auke på 39% frå 2008.[146] Det vart det høgaste turisttalet i landet etter den libanesiske borgarkrigen enda.[147] Turisttalet nådde 2 millionar i 2010, men fall med 37 % dei første ti månadane av 2012 på grunn av krigen i nabolandet Syria.[143]

Dei landa som sender flest turistar til Libanon har vore Saudi Arabia, Jordan og Japan.[148]

Demografi[endre | endre wikiteksten]

Handverkar i Tripoli i Libanon.

Folketalet i Libanon var estimert til å vere 4 125 247 i juli 2010,[119] men det har ikkje vore ei offisiell folketeljing sidan 1932 på grunn av den sensitive konfesjonelle, politiske balansen mellom dei forskjellige religiøse gruppene i Libanon.[149] Folkesetnaden i Libanon er ikkje reint arabiske, men ein smeltedigel av forskjellige kulturar.[150] Ved første augekast kan det sjå ut til at dette etniske, språklege, religiøse og sekteriske mangfaldet skapar sivil og politisk uro, men gjennom det meste av historia til Libanon har dei forskjellige religiøse samfunna levd side om side i fred.[150]

Det har vore fleire periodar med utflytting frå Libanon og over 1,5 millionar menneske flytta frå landet i perioden 1975 til 2011.[151] Millionar av folk av libanesisk opphav er spreidd utover heile verda, hovudsakleg kristne,[152] særleg i Latin-Amerika.[153] Den største utflytta folkegruppa finst i Brasil.[154] Mange libanesarar flytta òg til Vest-Afrika,[155] særleg Elfenbeinskysten (over 100 000 libanesarar)[156] og Senegal (kring 30 000).[157] Australia er heimstad til over 270 000 libanesarar (1999 est.).[158] I Canada bur det òg kring 250 000-500 000 folk av libanesisk opphav.

I 2012 var Libanon heimstad til over 460 000 flyktningar og asylsøkjarar: 405 425 palestinarar,[119] 50 000–60 000 frå Irak,[159][160] over 80 000 frå Syria,[161] og 4 500 frå Sudan. I oktober 2016 estimerte styresmaktene at landet husa 1,5 millionar syrarar.[162]

Religion[endre | endre wikiteksten]

Distribusjon av dei største religiøse gruppene i Libanon i følgje det siste kommunevalet.[163]

Libanon er det mest religiøst mangfaldige landet i Midtausten.[164] CIA World Factbook estimerer at folkesetnaden består av 59,7% muslimar og 39 % kristne, medan andre religionar og ikkje-truande utgjer 1,3%.[119]

Ein trur at forholdstalet mellom kristne og muslimar har minka dei siste 60 åra på grunn av større utflytting av dei kristne og høgare fødselstal hos den muslimske folkesetnaden.[165] Då den siste folketeljinga vart gjort i 1932, utgjorde dei kristne 53 % av folkesetnaden i Libanon.[151]

Det finst 18 statleg anerkjende religiøse sekter - fire muslimske, 12 kristne, ei drusisk og ei jødisk.[165]

Sjia-muslimane bur hovudsakleg i Sør-Beirut, Beqaadalen og Sør-Libanon.[166]

Sunnimuslimane bur hovudsakleg i Tripoli, Vest-Beirut, sørkysten av Libanon og Nord-Libanon.[166]

Dei maronittiske innbyggjarane bur i Aust-Beirut og fjella i Libanon.[166] Det er store kristne samfunn i Libanon.[166]

Dei gresk-ortodokse, det nest største kristne samfunnet i Libanon, bur hovudsakleg i Koura, Beirut, Zahleh, Rachaya, Matn, Aley, Akkar, Tripoli, Hasbaya og Marjeyoun.

Språk[endre | endre wikiteksten]

Arabisk er det offisielle språket i landet, men ei lov avgjer tilfelle når fransk skal nyttast.[167] Dei fleste libanesarane talar libanesisk arabisk, medan moderne standard arabisk vert hovudsakleg nytta i magasin og formelle media. Neste 40 % av libanesarane vert rekna som fransktalande, og 15 % som delvis fransktalande, og 70 % av vidaregåande skular nytta fransk som sekundært språk.[168] Bruken av fransk kjem av dei historiske banda til Frankrike, mellom anna det franske mandatet frå Folkeforbundet over Libanon etter den fyrste verdskrigen. I 2004 brukte kring 20% av innbyggjarane fransk som daglegspråk.[169]

Engelsk har auka i vitskaps- og forretningssamanhengar.[170]

Kultur[endre | endre wikiteksten]

Bacchustempelet vert rekna som det best bevarte romerske tempelet i verda, frå kring 150 evt.

Den libanesiske kulturen er ei blanding av kulturar frå forskjellige sivilisasjonar over tusenvis av år. Opphavleg var landet heimstaden til fønikarane, og sidan assyrarane, persarane, grekarane, romarane, arabarane, fatimidane, krossfararane, osmanarane og franskmennene, og den libanesiske kulturen har gjennom tusenåra lånt frå alle desse gruppene. Den varierte folkesetnaden i Libanon har vidare ført til festivalane, musikkstilane, litteraturen og det libanesiske kjøkenet.

Trass i etnisk, språkleg og religiøst mangfald, deler libanesarane ein nesten felles kultur.[171] Libanesisk arabisk er det mest talte språket, medan mat, musikk og litteratur har djupe røter i dei vidare middelhavske og levantinske normene.[171]

Kunst[endre | endre wikiteksten]

I litteratur er Khalil Gibran særleg kjend for boka si Profeten (1923), som er omsett til meir enn tjue forskjellige språk.[172] Fleire forfattarar har hatt internasjonal suksess, som Elias Khoury, Amin Maalouf, Hanan al-Shaykh og Georges Schehadé.

Innan visuell kunst har Moustafa Farroukh var ein av dei viktigaste målarane i Libanon på 1900-talet. Han fekk opplæring i Roma og Paris, og har hatt utstillingar i Paris og New York gjennom karrieren sin.[173] Walid Raad er ein biletkunstnar som i dag bur i New York.[174]

Innan fotografi har Arab Image Foundation ei samling på over 400 000 fotografi frå Libanon og Midtausten. Ein kan sjå bileta i eit forskingssenteret og forskjellige publikasjonar som er produsert i Libanon.

Populærkultur[endre | endre wikiteksten]

Votiv marmorstatue av eit kongeleg barn, innskriven med fønikisk form frå heilagdomen Eshmun, ca. 400-talet fvt.

Libanesisk musikk gjennomsyrer det libanesisk samfunnet.[175] Tradisjonell folkemusikk er framleis populært i Libanon, men moderne musikk som blandar vestleg musikk med tradisjonelle arabiske stilar, pop og fusion er stadig meir populært.[176] Radiostasjonar spelar forskjellig musikk som tradisjonell libanesisk, klassisk arabisk, armensk[177] og moderne fransk, engelsk, amerikansk og latinsk musikk.[178]

Libanesisk film har eksistert sidan 1920-åra, og landet har produsert over 500 filmar,[179]

Media i Libanon er ikkje berre eit regionssenter for produksjonar, men òg eit av dei mest liberale og frie i den arabiske verda.[180] I følgje Reporters Without Borders, «har media i Libanon meir fridom enn noko anna arabisk land».[181] Trass i lågt folketal og geografisk utstrekning, har Libanon spelt ei viktig rolle i å spreie informasjon i den arabiske verda og er i kjernen av eit regionalt medianettverk med globale implikasjonar.[182]

Vår frue av Libanon, ein pilegrimsstad i Harissa.

Idrett[endre | endre wikiteksten]

Libanon har seks skistader. På grunn av den unike geografien i Libanon, kan ein stå på ski i fjella om morgonen og symje i Middelhavet om ettermiddagen.[183] Innan konkurrerande idrett er basketball og fotball dei mest populære. Kanopadling, sykling, klatring, rafting, symjing, segling og grottevandring er populære fritidsaktivitetar i Libanon. Beirut maraton vert halde kvar haust og trekkjer til seg dugande løparar frå både Libanon og utalands.[184]

Utdanning[endre | endre wikiteksten]

Haigazian universitet i Beirut.

I følgje lista til World Economic Forum for 2013 kalla Global Information Technology Report, er Libanon rangert som det fjerde beste landet for matematisk og vitskapleg utdanning, og som det tiande beste for utdanningskvalitet i verda. For kvaliteten på handelshøgskular vart landet rangert på 13. plass for heile verda.[185]

Dei sameinte nasjonane gav Libanon ein utdanningsindeks på 0,871 i 2008. Indeksen, som vert avgjort av mellom anna lesekunne, rangerte landet på 88. plass av 177 land.[186]

Alle libanesiske skular følgjer eit obligatorisk pensum laga av Utdanningsdepartmentet. Somme av dei 1400 private skulane tilbyr IB-program,[187] og kan òg ha fleire fag enn det nasjonale pensumet. Første til åttande klasse er etter lova obligatorisk.[6]

Libanon har 51 nasjonale universitet, og fleire av dei er respekterte internasjonalt.[188][189] American University of Beirut (AUB) og Université Saint-Joseph (USJ) var dei første engelskspråklege og franskspråklege universiteta som opna i Libanon.[190]

I følgje Webometrics Ranking of World Universities si liste er dei beste universiteta i landet American University of Beirut (951. i verda), Université Saint Joseph de Beyrouth (2332.), American University of Science and Technology (5080.) og Libanense American University (2630.).[191]

Helse[endre | endre wikiteksten]

I 2010 stod helsevesenet for 7,03 % av landet sitt BNP. I 2009 var det 31,29 legar og 19,71 sjukepleiarar per 10 000 innbyggjarar.[192] Forventa levealder var 72,59 år i 2011, eller 70,48 år for menn og 74,80 år for kvinner.[193]

Mot slutten av borgarkrigen var berre ein tredjedel av dei offentlege sjukehusa i landet i drift, og dei hadde i snitt berre 20 senger kvar. I 2009 hadde landet 28 offentlege sjukehus med i alt 2 550 senger.[194]

Fotnotar[endre | endre wikiteksten]

  1. ↑ Republikken Libanon er den mest nytta skrivemåten av libanesiske statlege byrå. Uttrykket Den libanesisk republikken er ei bokstavleg omsetjing av dei offisielle arabiske og franske namna som ikkje vert nytta i verda i dag. Libanesisk arabisk er det vanlegaste språket blant innbyggjarane i Libanon.
  2. ↑ 2005: Bassel Fleihan, libanesisk lovgjevar og finansminister; Samir Kassir, spaltist og leiar for Demokratisk venstrerørsle; George Hawi, tidlegare leiar for Det libanesiske kommunistpartiet; Gibran Tueni, sjefsredaktør i avisa An Nahar. 2006: Pierre Gemayel, industriminister. 2007: Walid Eido, parlamentsmedlem; Antoine Ghanim, parlamentsmedlem.

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

  1. ↑ McGowen, Afaf Sabeh (1989). «Historical Setting». I Collelo, Thomas. Libanon: A Country Study. Area Handbook Series (3rd utg.). Washington, D.C.: The Division. OCLC 18907889. Henta 24. juli 2009. 
  2. ↑ «Lebanon country profile». BBC News. 24 August 2011. Arkivert frå originalen 16 October 2018. Henta 21 June 2018. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Dumper, Michael; Stanley, Bruce E.; Abu-Lughod, Janet L. (2006). Cities of the Middle East and North Africa. Afvt.-CLIO. s. 104. ISBN 1-57607-919-8. 
  4. ↑ «Background Note: Lebanon». U.S. Department of State. 1. desember 2011. Henta 3. juli 2014. 
  5. ↑ «Background Note: Lebanon». U.S. Department of State. 22 March 2010. Henta 4 October 2010. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Background Note: Lebanon». U.S. Department of State. 22. mars 2010. Henta 3. juli 2014. 
  7. ↑ Moubayed, Sami (5. september 2007). «Lebanon douses a terrorist fire». Asia Times. Arkivert frå originalen 10. august 2016. Henta 3. juli 2014. 
  8. ↑ Anna Johnson (2006). «Lebanon: Tourism Depends on Stability». Henta 3. juli 2014. 
  9. ↑ «Lebanon: Country Profile». Canadian International Development Agency. Arkivert frå originalen 30. mai 2008. Henta 3. juli 2014. 
  10. ↑ «World Economic Situation and Prospects (WESP) Statistical Annex: Country Classification» (PDF). un.org. Henta 28 September 2020. 
  11. ↑ «World Economic Situation and Prospects (WESP) Statistical Annex: Country Classification» (PDF). un.org. Henta 28 September 2020. 
  12. ↑ «Lebanon: Why the country is in crisis». bbc.com. British Broadcasting Corporation. 2020. Henta 10 October 2021. 
  13. ↑ Room, Adrian (2005). Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6 621 Countries, Cities, Territories, Natural Features and Historic Sites (2nd utg.). McFarland. s. 214–216. ISBN 978-0-7864-2248-7. 
  14. ↑ Metzger, Bruce M.; Coogan, Michael D. (2004). The Oxford guide to people & places of the Bible. Oxford University Press. s. 178. ISBN 0-19-517610-3. 
  15. ↑ Bienkowski, Piotr; Millard, Alan Ralph (2000). Dictionary of the ancient Near East. University of Pennsylvania Press. s. 178. ISBN 978-0-8122-3557-9. 
  16. ↑ Ross, Kelley L. «The Pronunciation of Ancient Egyptian». The Proceedings of the Friesian School, Fourth Series. Friesian School. Henta 20. januar 2009. 
  17. ↑ «Archaeological Virtual Tours: Byblos». Destinationlebanon.gov.lb. Arkivert frå originalen 23. februar 2008. Henta 3. juli 2014. 
  18. ↑ «Lebanon in Ancient Times». About.com. 13. april 2012. Henta 3. juli 2014. 
  19. ↑ Dalrymple, William (1997). From the Holy Mountain: A Journey Among the kristne of the Middle East. Vintage Books (Random House). s. 305. ISBN 9780307948922. 
  20. ↑ Hillenbrand, Carole (2000). The krosstoga: Islamic Perspectives. Psychology Press. s. 20–21. ISBN 978-1-57958-354-5. 
  21. ↑ Hakim, Carol (2013). The Origins of the Libanese National Idea, 1840-1920. University of California Press. s. 287. ISBN 978-0-520-27341-2. Henta 2. april 2013. 
  22. ↑ Kais Firro (8. februar 2003). Inventing Libanon: Nationalism and the State Under the Mandate. I.B.Tauris. s. 18. ISBN 978-1-86064-857-1. Henta 2. april 2013. 
  23. ↑ T.J. Gorton (25. april 2013). Renaissance Emir. Quartet Books. s. 160–161. ISBN 9780704372979. 
  24. ↑ T.J. Gorton (25. april 2013). Renaissance Emir. Quartet Books. s. 195–210. ISBN 9780704372979. 
  25. ↑ «Lebanon». Library of Congress Country Studies. December 1987. 
  26. ↑ Abdul-Ilah Saadi. «Dreaming of Greater Syria». Al Jazeera English. Henta 3. juli 2014. 
  27. ↑ Chorbishop Seely Beggiani. «Aspects of Maronite History (Part Eleven) The twentieth century in West Asia». Stmaron.org. Arkivert frå originalen 29. juni 2006. Henta 3. juli 2014. 
  28. ↑ «Glossary: Cross-Channel invasion». Public Broadcasting Service. Henta 17. oktober 2009. 
  29. ↑ Harb, Imad (March 2006). «Lebanon's Confessionalism: Problems and Prospects». USIPeace Briefing. United States Institute of Peace. Arkivert frå originalen 9. juli 2008. Henta 20. januar 2009. 
  30. ↑ «Background Note: Lebanon». Bureau of Near Eastern Affairs. U.S. Department of State. January 2009. Henta 6. juli 2014. 
  31. ↑ Morris 2008, s. 524.
  32. ↑ Morris 2008, s. 259.
  33. ↑ Morris 2008, s. 260.
  34. ↑ 34,0 34,1 «Lebanon Exiled and suffering: Palestinian refugees in Lebanon». Amnesty International. Amnesty International. 2007. Arkivert frå originalen 11. desember 2013. Henta 18. oktober 2013. 
  35. ↑ al-Issawi, Omar (4. august 2009). «Lebanon's Palestinian refugees». Al Jazeera. Henta 6. juli 2014. 
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 «Country Profile: Lebanon». British Foreign & Commonwealth Office. Arkivert frå originalen 4. desember 2012. Henta 6. juli 2014. 
  37. ↑ Noam Chomsky, Edward W. Said (1999): Fateful Triangle: The United States, Israel, and the Palestines, South End Press, 1999, s. 184–185
  38. ↑ Robert Fisk (28. november 2001). «Sabra and Chatila Massacres After 19 years, The Truth at Last?». The Independent. Counterpunch.org. Arkivert frå originalen 17. august 2011. Henta 6. juli 2014. 
  39. ↑ The War of the Camps, Journal of Palestine Studies, Vol. 16, No. 1 (Autumn, 1986), s. 191–194
  40. ↑ http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/3966817.stm
  41. ↑ «After 2 Decades, Scars of Lebanon's Civil War Block Path to Dialogue». New York Times. 
  42. ↑ «Lebanon: Haven for foreign militants». UN IRIN news. 17. mai 2007. Henta 3. juli 2014. 
  43. ↑ Salem, Paul (1. november 2006). «The Future of Lebanon». Council on Foreign Relations. Henta 3. juli 2014. 
  44. ↑ Mroue, Bassem. «Libanese mark uprising against Syria's domination». Deseretnews.com. Henta 3. juli 2014. [daud lenkje]
  45. ↑ Ross, Oakland (9. oktober 2007). «Language of murder makes itself understood». Toronto Star. Henta 6. juli 2014. «Like a wound that just won't heal, a large expanse patch of fresh asphalt still mottles the grey surface of Rue Minet el-Hosn, where the street veers west around St. George Bay. The patch marks the exact spot where a massive truck bomb exploded 14. februar 2005, killing Prime minister Rafik Hariri and 22 others and gouging a deep crater in the road.» 
  46. ↑ «Recent background on Syria's presence in Lebanon». Cfvt. News Indepth. 30. januar 2007. Arkivert frå originalen 25. februar 2005. Henta 3. juli 2014. 
  47. ↑ «Reactions to Former Lebanese PM Al-Hariri's Assassination». Middle East Media Research Institute. Henta 3. juli 2014. 
  48. ↑ «Syria begins Lebanon withdrawal». Bfvt. News. 12. mars 2005. Henta 6. juli 2014. 
  49. ↑ «Last Syrian troops leave Lebanon». CNN.com. Arkivert frå originalen 26. juli 2008. Henta 3. juli 2014. 
  50. ↑ «L'Orient Le Jour». 26. april 2005. 
  51. ↑ «Press Release SC/8353» (Press release). The United Nations – Security Council. 7. april 2005. Henta 6. juli 2014. 
  52. ↑ Hoge, Warren (20. oktober 2005). «Syria Involved in Killing Lebanon's Ex-Premier, U.N. Report Says». The New York Times. 
  53. ↑ Mehlis, Detlev (19. oktober 2005). «Report of the International Independent Investigation Commission established pursuant to Security Council resolution 1595». The United Nation Information System on the Question of Palestine. Arkivert frå originalen 28. februar 2008. Henta 6. juli 2014. 
  54. ↑ «Report of the International Independent Investigation Commission established pursuant to Security Council resolution 1595». Dei sameinte nasjonane. Henta 3. juli 2014. 
  55. ↑ Myre, Greg; Erlanger, Steven (12. juli 2006). «Clashes spread to Lebanon as Hizbollah raids Israel – Africa & Middle East – International Herald Tribune». The New York Times. 
  56. ↑ «Security Council calls for end to hostilities between Hezbollah, Israel». UN – Security Council, Department of Public Information. 11. august 2006. Henta 6. juli 2014. 
  57. ↑ «Lebanon Under Siege». 27. september 2006. Arkivert frå originalen 27. september 2006. Henta 3. juli 2014. 
  58. ↑ «Israel-Hezbullah conflict: Victims of rocket attacks and IDF casualties July–Aug 2006». Mfa.gov.il. Henta 3. juli 2014. 
  59. ↑ «Israeli warplanes hit Beirut suburb». CNN. 13. juli 2006. 
  60. ↑ «Life set to get harder for Nahr al-Bared refugees». UN IRIN newsg. 5. november 2008. Henta 3. juli 2014. 
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 Ruff, Abdul (1. juni 2008). «Lebanon back to Normalcy?». Global Politician. Arkivert frå originalen 28. juni 2011. Henta 6. juli 2014. 
  62. ↑ «Beirut street clashes turn deadly». Frankrike 24. Arkivert frå originalen 4. desember 2010. Henta 6. juli 2014. 
  63. ↑ Martínez, Beatriz; Francesco Volpicella (September 2008). «Walking the tight wire – Conversations on the May 2008 Libanese crisis». Transnational Institute. Henta 6. juli 2014. 
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 Worth, Robert; Nada Bakri (16. mai 2008). «Feuding Political Camps i Libanon Agree to Talk to End Impasse». New York Times. Henta 6. juli 2014. 
  65. ↑ Abdallah, Hussein (22. mai 2008). «Libanese rivals set to elect president after historic accord». The Daily Star. Arkivert frå originalen 5. mars 2009. Henta 6. juli 2014. 
  66. ↑ «Hizbollah and allies topple Libanese unity government». Bfvt. 12. januar 2011. Henta 6. juli 2014. 
  67. ↑ Bakri, Nada (12. januar 2011). «Resignations Deepen Crisis for Lebanon». New York Times. Henta 12. januar 2011. 
  68. ↑ «Hezbollah chief: Israel killed Hariri». CNN. 9. august 2010. Arkivert frå originalen 16. januar 2013. Henta 3. juli 2014. 
  69. ↑ «Hizbollah Threatens an 'Explosion' in Beirut Over Tribunal». Stratfor. 
  70. ↑ «Libanese Daily: Hizbullah Drills Takeover of Lebanon». Middle East Media Research Institute. 3. november 2010. 
  71. ↑ «Syrian War Plays Out Along a Street in Lebanon». New York Times. 
  72. ↑ «Syria Regional Refugee Response – Lebanon». UNHCR. Arkivert frå originalen 26 June 2013. Henta 9 August 2013. 
  73. ↑ Kverme, Kai (6. juli 2014). «The Refugee Factor». SADA. Henta 14. februar 2013. 
  74. ↑ «Beirut blast kills Sunni ex-minister Mohamad Chatah». Bfvt. News. 27. desember 2013. Henta 27. desember 2013. 
  75. ↑ 75,0 75,1 «Former minister killed in Beirut car bomb». The Daily Star. 27. desember 2013. Arkivert frå originalen 14. juli 2014. Henta 27. desember 2013. 
  76. ↑ Fadi Tawil (17 October 2019). «Protests spread across Lebanon over proposed new taxes». Washington Post (på engelsk). AP. Arkivert frå originalen 21 October 2019. Henta 18 October 2019. 
  77. ↑ «Protests erupt over taxes as govt races to wrap up budget». The Daily Star. 18 October 2019. Arkivert frå originalen 31 October 2019. Henta 18 October 2019. 
  78. ↑ «Lebanon scraps WhatsApp tax as protests rage» (på engelsk). 18 October 2019. Henta 18 October 2019. 
  79. ↑ «Lebanese govt to charge USD 0.20 a day for WhatsApp calls». The Daily Star. 17 October 2019. Arkivert frå originalen 9 June 2020. Henta 18 October 2019. 
  80. ↑ «Protests erupt in Lebanon over plans to impose new taxes». aljazeera.com. 18 October 2019. Henta 18 October 2019. 
  81. ↑ «Lebanon: WhatsApp tax sparks mass protests». DW (på engelsk). Deutsche Welle. 10 October 2019. Henta 18 October 2019. 
  82. ↑ 82,0 82,1 «Lebanon Protesters Found Strength in Unity, Ditched Sectarianism». Report Syndication. 27 October 2019. 
  83. ↑ «Protesters march from Al Nour Square to Central Bank in Tripoli». MTV Lebanon (på engelsk). 22 October 2019. Henta 26 October 2019. 
  84. ↑ «Protesters block Karakoul Druze-Mar Elias road». MTV Lebanon (på engelsk). 22 October 2019. Henta 26 October 2019. 
  85. ↑ Khraiche, Dana (17 October 2019). «Nationwide Protests Erupt in Lebanon as Economic Crisis Deepens». Bloomberg.com (Bloomberg News). Henta 18 October 2019. 
  86. ↑ The961, News (1 November 2019). «Lebanese Protesters Addressed President Aoun with an Urgent Demand/». the961.com (på engelsk). Arkivert frå originalen 31 December 2019. Henta 24 November 2019. 
  87. ↑ «Lebanon protests: University professor Hassan Diab nominated to be PM». BBC. 
  88. ↑ «Lebanese president asks Hassan Diab to form government». Al Jazeera. 19 December 2019. Henta 2 January 2020. 
  89. ↑ «Roadblocks across Lebanon as anger rises over Diab pick as PM». Al Jazeera. 20 December 2019. Henta 2 January 2020. 
  90. ↑ «Day 76: New Year's Revolution». The Daily Star. 31 December 2019. Arkivert frå originalen 9 January 2020. Henta 2 January 2020. 
  91. ↑ «Lebanon Looks to China as US, Arabs Refuse to Help in Crisis». The Diplomat. 16 July 2020. 
  92. ↑ «The lights go out on Lebanon's economy as financial collapse accelerates». The Washington Post. 19 July 2020. 
  93. ↑ «Beirut explosion: What we know so far». BBC News (på engelsk). 11. august 2020. Henta 1. oktober 2020. 
  94. ↑ «Lebanon's government resigns after Beirut blast». The National (på engelsk). 11. august 2020. Henta 8. januar 2022. 
  95. ↑ «Lebanon threatened with total darkness: Ghajar | News, Lebanon News | THE DAILY STAR». The Daily Star. Arkivert frå originalen 11 March 2021. Henta 11. mars 2021. 
  96. ↑ «Lebanon fuel tanker explosion kills at least 28». France 24 (på engelsk). 15. august 2021. Henta 15. august 2021. 
  97. ↑ «Lebanon forms new government, ending 13-month standoff». the Guardian (på engelsk). 10. september 2021. Henta 8. januar 2022. 
  98. ↑ Mistich, Dave (10. oktober 2021). «Power returns to Lebanon after a 24-hour blackout». NPR (på engelsk). Henta 17. oktober 2021. 
  99. ↑ «Gunbattles erupt during protest of Beirut blast probe; 6 die». AP NEWS (på engelsk). 14. oktober 2021. Henta 25. oktober 2021. 
  100. ↑ Lebanon enters the new year in a deepening crisis - BBC News (på engelsk), henta 8. januar 2022 
  101. ↑ 101,0 101,1 101,2 Etheredge, Laura S (2011). Syria, Lebanon, and Jordan – Middle East: region in transition. The Rosen Publishing Group. s. 85–159. ISBN 978-1-61530-414-1. 
  102. ↑ Philps, Alan (19. juni 2000). «Israel's Withdrawal from Lebanon Given UN's Endorsement». Telegraph.co.uk. Henta 3. juli 2014. 
  103. ↑ ECODIT (oktober 2005). «National action plan for the reduction of pollution into the mediterranean sea from land based sources» (pdf). Det libanesiske miljødepartementet. Henta 8. juli 2014. [daud lenkje]
  104. ↑ «Lebanon Cedar – Cedrus libani». Blue Planet Biomes. Henta 3. juli 2014. 
  105. ↑ The world bank (2012). «Lebanon | Data». Data indicators by country. The World Bank. Henta 8. juli 2014. 
  106. ↑ Alami, Mona (30. juli 2009). «Global Warming Makes Mischief Worse». Inter Press Service. Henta 8. juli 2014. 
  107. ↑ Talhouk, S. N. & Zurayk, S. 2003. Conifer conservation in Lebanon. Acta Hort. 615: 411–414.
  108. ↑ Semaan, M. & Haber, R. 2003. In situ conservation on Cedrus libani in Lebanon. Acta Hort. 615: 415–417.
  109. ↑ Khaldoun Baz (10. august 2011). «Cedars of Lebanon nature preserve». Shoufcedar.org. Henta 3. juli 2014. 
  110. ↑ 110,0 110,1 «Lebanon begins landmark reforestation campaign». The Daily Star. 26. november 2011. Henta 3. juli 2014. 
  111. ↑ «Country Reports on Human Rights Practices – 2002: Lebanon». Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 31. mars 2003. Henta 3. juli 2014. 
  112. ↑ Lijphart, Arend (1969). «Consociational Democracy». World Politics 21 (2): 207–225. doi:10.2307/2009820. 
  113. ↑ Lijphart, Arend. Multiethnic democracy, in S. Lipset (ed.), «The Encyclopedia of Democracy". London, Routledge, 1995, Volume III, s. 853–865 ISBN 0871878887.
  114. ↑ 114,0 114,1 «Libanon's Confessionalism: Problems and Prospects». United States Institute of Peace. 22. mars 2009. Arkivert frå originalen 22. mars 2009. Henta 3. juli 2014. 
  115. ↑ Marie-Joëlle Zahar. «Chapter 9 Power sharing in Lebanon: Foreign protectors, domestic peace, and democratic failure». Arkivert frå originalen 13. juni 2011. Henta 3. juli 2014. 
  116. ↑ 116,0 116,1 «Freedom in the World, Country Ratings by Region, 1972-2013». Freedom House. 
  117. ↑ Bakri, Nada (17. august 2010). «Lebanon Gives Palestines New Work Rights». New York Times. 
  118. ↑ «Eager Libanese race to polls to cast their ballots». AlArabbia. Arkivert frå originalen 17. januar 2013. Henta 3. juli 2014. 
  119. ↑ 119,0 119,1 119,2 119,3 119,4 Libanon i The World Factbook
  120. ↑ «Democratic Governance, Elections, Lebanon». UNDP. Arkivert frå originalen 18. juli 2011. Henta 3. juli 2014. 
  121. ↑ 121,0 121,1 El Samad, Firas. «The Lebanese Legal System and Research». Nyulawglobal.org. Henta 17. januar 2013. 
  122. ↑ Chibli Mallat. «The libanesisk Legal System» (PDF). Henta 3. juli 2014. [daud lenkje]
  123. ↑ «libanesisk Armed Forces, CSIS (Page 78)» (PDF). 10. februar 2009. 
  124. ↑ Stinson, Jefferey (1. august 2006). «Libanese forces may play bigger role in war». USA TODAY. Henta 8. juli 2014. 
  125. ↑ «LAF Mission». libanesisk Armed Forces. Arkivert frå originalen 15. juni 2009. Henta 19. mai 2009. 
  126. ↑ Lanteaume, Sylvie (4. august 2009). «US military aid at stake in Lebanon elections». Agence France-Presse. Arkivert frå originalen 23. mai 2012. Henta 8. juli 2014. 
  127. ↑ Schenker, David (3. oktober 2008). «The Future of U.S. Military Aid to Lebanon». Washington Institute for Near East Policy. Henta 8. juli 2014. 
  128. ↑ Elias Haddad. «Definitions of Terms used». USAID Lebanon. Arkivert frå originalen 27. januar 2007. Henta 3. juli 2014. 
  129. ↑ 129,0 129,1 129,2 129,3 129,4 «Doing Business in Lebanon». Export.gov. Henta 3. juli 2014. [daud lenkje]
  130. ↑ Bayoumy, Yara (2. februar 2010). «Lebanon central bank sees BNP growth topping 5 percent in 2010». Reuters (Beirut Online). Arkivert frå originalen 13. januar 2012. Henta 1. mars 2010. 
  131. ↑ Derhally, Massoud (21. januar 2010). «Foreign Funds to Spur Growth in Lebanon, Salameh Says». Bloomberg L.P. Henta 8. juli 2014. 
  132. ↑ «Header: People, 4th paragraph». U.S. Department of State. Arkivert frå originalen 10. februar 2007. Henta 3. juli 2014. 
  133. ↑ «Background Note: Lebanon» (PDF). washingtoninstitute.org. Arkivert frå originalen (PDF) 25. mars 2009. Henta 3. juli 2014. 
  134. ↑ «Libanon – Facts and Figures». Iom.int. Arkivert frå originalen 11. juni 2008. Henta 3. juli 2014. 
  135. ↑ «Facts on Lebanon's economy». Reuters.com. Henta 3. juli 2014. 
  136. ↑ United Nations Population Fund. Libanon – Overview, arkivert frå originalen 7. februar 2008, henta 9. juli 2014 
  137. ↑ 137,0 137,1 137,2 Jean Hayek et al, 1999. The Structure, Properties, and Main Foundations of the libanesisk Economy. In The Scientific Series in Geography, Grade 11, 110–114. Beirut: Dar Habib.
  138. ↑ «Agriculture, value added (% of BNP)». World Bank. 
  139. ↑ «Federal Research Division of the Library of Congress, U.S.A. 1986–1988». Countrystudies.us. 13. juni 1978. Henta 3. juli 2014. 
  140. ↑ arkivkopi, arkivert frå originalen 14. juli 2014, henta 9. juli 2014 
  141. ↑ «The Next Big Libanon-Israel Flare-Up: Gas». Time. 6. april 2011. 
  142. ↑ «Lebanon». Canadian International Development Agency. Government of Canada. 28. mai 2009. Arkivert frå originalen (Governmental) 30. mai 2008. Henta 24. august 2009. 
  143. ↑ 143,0 143,1 «Lebanon’s tourists: Can they be lured back?». The Economist. 11. januar 2013. [daud lenkje]
  144. ↑ «Tourist arrivals statistics – Countries Compared». NationMaster. Henta 4. november 2011. 
  145. ↑ Zach Wise and Miki Meek/The New York Times (11. januar 2009). «The 44 Places to Go in 2009 – Interactive Graphic». The New York Times. Henta 21. desember 2010. 
  146. ↑ «Ministry of Tourism :: Destination Lebanon». Lebanon-tourism.gov.lb. Arkivert frå originalen 11. januar 2010. Henta 9. juli 2014. 
  147. ↑ «Libanon Says 2009 Was Best on Record for Tourism». Afvt. News. Associated Press. 19. januar 2010. Arkivert frå originalen 22. januar 2010. Henta 8. juli 2014. 
  148. ↑ Qiblawi, Tamara (16. juli 2011). «Hospitality revenues plunge 40 percent in 2011». The Daily Star. Arkivert frå originalen 16. juli 2011. Henta 4. november 2011. 
  149. ↑ Dei sameinte nasjonane høgkommisær for flyktningar. «Lebanon : Overview Minority Rights Group International». World Directory of Minorities and Indigenous Peoples. Henta 3. juli 2014. 
  150. ↑ 150,0 150,1 Jamie Stokes (June 2009). Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East: L to Z. Infobase Publishing. s. 406. ISBN 978-0-8160-7158-6. Henta 11. desember 2011. 
  151. ↑ 151,0 151,1 «The Libanese Demographic Reality» (PDF). libanesisk Information Center Lebanon. 14. januar 2013. 
  152. ↑ «Senior Seminar: Transnational Migration and Diasporic Communities». Hamline University. Arkivert frå originalen 15. januar 2009. Henta 3. juli 2014. 
  153. ↑ «The world's successful diasporas». Management Today. Henta 3. juli 2014. 
  154. ↑ Marina Sarruf. «Brazil Has More Libanese than Lebanon». Web.archive.org. Arkivert frå originalen 13. oktober 2006. Henta 3. juli 2014. 
  155. ↑ «Tenacity and risk – the libanese in West Africa». Bfvt. News. 10. januar 2010. 
  156. ↑ «Ivory Coast – The Levantenine Community». Countrystudies.us. Henta 3. juli 2014. 
  157. ↑ Schwarz, Naomi. «Libanese Immigrants Boost West African Commerce». Web.archive.org. Arkivert frå originalen 23. mars 2008. Henta 3. juli 2014. 
  158. ↑ Price, Charles. «Australian Population: Ethnic Origins» (PDF). Arkivert frå originalen (PDF) 19. juli 2011. Henta 3. juli 2014. 
  159. ↑ «Libanon: Iraqi refugees face prison and deportation». Irinnews.org. 6. november 2007. Henta 3. juli 2014. 
  160. ↑ «Surviving in the city: A review of UNHCR's operation for Iraki refugees in urban areas of Jordan, Lebanon and Syria» (PDF). Henta 21. desember 2010. 
  161. ↑ «Registered Syrian refugees in surrounding states triple in three months». UNHCR – United Nations Refugee Agency. 2. oktober 2012. Henta 10. oktober 2012. 
  162. ↑ «Document - Lebanon Crisis Response Plan (LCRP) 2017-2020 - full version». Arkivert frå originalen 30 December 2018. Henta 12 January 2019. 
  163. ↑ «Based on data published by Libanon Demographic». 
  164. ↑ Dralonge, Richard N. (2008). Economics and Geopolitics of the Middle East. New York: Nova Science Publishers. s. 150. ISBN 1-60456-076-2. 
  165. ↑ 165,0 165,1 «Lebanon». International Religious Freedom Report 2010. Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 
  166. ↑ 166,0 166,1 166,2 166,3 McGowen, Afaf Sabeh (1989). «Glossary». I Collelo, Thomas. Libanon: A Country Study. Area Handbook Series (3rd utg.). Washington, D.C.: The Division. OCLC 18907889. Henta 30. september 2010. 
  167. ↑ Prof. Dr. Axel Tschentscher, LL.M. «Article 11 of the Libanese Constitution». Servat.unibe.ch. Henta 3. juli 2014. 
  168. ↑ Jean-Benoît Nadeau; Julie Barlow (2008). The Story of French. Macmillan. s. 311. ISBN 978-0-312-34184-8. Henta 14. desember 2010. 
  169. ↑ «Libanon». Encyclopædia Britannica. 2011. 
  170. ↑ Jean-Benoît Nadeau; Julie Barlow (2006). Plus ça change. Robson. s. 483. ISBN 1-86105-917-5. Henta 9. juli 2014. 
  171. ↑ 171,0 171,1 Stokes, Jamie. Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, Facts On File, 2009, p. 406 ISBN 0816071586
  172. ↑ «Called by life». The Hindu. Arkivert frå originalen 12. august 2010. Henta 3. juli 2014. 
  173. ↑ «Moustafa Farroukh». Kaftoun.com. 2. juli 2010. Henta 3. juli 2014. 
  174. ↑ «Media Art Net | Ra'ad, Walid: Biography». Medienkunstnetz.de. Henta 3. juli 2014. 
  175. ↑ Carter, Terry; Dunston Lara (15. juli 2008). «Arts». Lonely Planet Syria & Lebanon. Lonely Planet. Thomas Amelia (3 utg.). Lonely Planet. s. 254–255. ISBN 978-1-74104-609-0. Henta 19. september 2009. 
  176. ↑ Sheehan, Sean; Latif Zawiah (30. august 2007). «Arts». Libanon. Cultures of the World (2 utg.). Marshall Cavendish Children's Books. s. 105. ISBN 978-0-7614-2081-1. Henta 19. september 2009. 
  177. ↑ McKenzie, Robert. Comparing Media from Around the World, Pearson/Allyn and Bacon, 2006, s. 372 ISBN 0-205-40242-9
  178. ↑ Kamalipour, Yahya; Rampal Kuldip (15. november 2001). «Between Globalization and Localization». Media, sex, violence, and drugs in the global village. Rowman & Littlefield Publishers, Inc. s. 265. ISBN 978-0-7425-0061-7. Henta 19. september 2009. 
  179. ↑ «Knowledge Intensive Industries: Four Case Studies of Creative Industries in Arab Countries» (PDF). World Bank. s. 16. Henta 3. juli 2014. 
  180. ↑ Migliorino, Nicola (2008). (Re)constructing Armenia in Libanon and Syria: ethno-cultural diversity and the state in the aftermath of a refugee crisis. Berghahn Books. s. 122. ISBN 978-1-84545-352-7. Henta 11. desember 2011. 
  181. ↑ «Lebanon profile – Overview». Bfvt. News. 24. august 2011. Henta 9. juli 2014. 
  182. ↑ Dale F. Eickelman; Jon W. Anderson (1. juli 2003). New media in the Muslim world: the emerging public sphere. Indiana University Press. s. 63–65. ISBN 978-0-253-34252-2. Henta 11. desember 2011. 
  183. ↑ David Aikman (14. august 2009). The Mirage of Peace: Understanding the Never-Ending Conflict in the Middle East. Gospel Light Publications. s. 48. ISBN 978-0-8307-4605-7. Henta 2. februar 2013. 
  184. ↑ «About BMA | Marathon». Beirutmarathon.org. 19. oktober 2003. Arkivert frå originalen 22. desember 2013. Henta 9. juli 2014. 
  185. ↑ «The Global Information Technology Report 2013» (PDF). World Economic Forum. Henta 6. juli 2014. 
  186. ↑ «Human development indicators Libanon». Dei sameinte nasjonane Development Programme, Human Development Reports. Henta 17. november 2008. 
  187. ↑ «Aid groups scramble to fix buildings; fill backpacks before school bell rings». Samidoun. Arkivert frå originalen 17. januar 2013. Henta 3. juli 2014. 
  188. ↑ «Business Information». Libanon Opportunities. Henta 3. juli 2014. [daud lenkje]
  189. ↑ «Decrees». libanesisk Directory of Higher Education. 11. desember 2007. Arkivert frå originalen 11. desember 2007. Henta 3. juli 2014. 
  190. ↑ «125 years of history – A timeline». Université Saint-Joseph. 6. juli 2006. Arkivert frå originalen 6. juli 2006. Henta 3. juli 2014. 
  191. ↑ «Lebanon». Ranking Web of Universities. Henta 9. juli 2014. 
  192. ↑ «Health». SESRIC. 
  193. ↑ «Demography». SESRIC. 
  194. ↑ «Health Reform In Lebanon: Key Achievements at a glance» (PDF). Ministry of Public Health. Arkivert frå originalen (PDF) 4. november 2013. Henta 9. juli 2014. 

Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Libanon
Reiseguide for Lebanon frå Wikivoyage
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Libanon&oldid=3529717»